Ψυχολογικός εμβολιασμός για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης

Του Στάθη Ασπιώτη

Η παραπληροφόρηση μέσω του Διαδικτύου είναι ένα σημαντικό κοινωνικό πρόβλημα. Η Θεωρία του Εμβολιασμού (Inoculation Theory) έχει προταθεί ως ένας τρόπος μείωσης της ευαισθησίας στην παραπληροφόρηση ενημερώνοντας τους ανθρώπους για το πώς μπορεί να παραπληροφορηθούν, αλλά η επεκτασιμότητά της ήταν άγνωστη τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο.

Όπως διαβάζουμε στη Wikipedia, η θεωρία του εμβολιασμού είναι μια κοινωνική ψυχολογική/επικοινωνιακή θεωρία που εξηγεί πώς μια στάση ή πεποίθηση μπορεί να προστατευθεί από την πειθώ ή την επιρροή με τον ίδιο τρόπο που μπορεί να προστατευτεί ένα σώμα από ασθένειες – για παράδειγμα, μέσω της προέκθεσης σε εξασθενημένες εκδοχές μιας ισχυρότερης πιθανής μελλοντικής απειλής.

Για τη διερεύνηση της αποτελεσματικότητας της εφαρμογής της θεωρίας του ψυχολογικού εμβολιασμού, επιστήμονες δημιούργησαν πέντε σύντομα βίντεο για τον εμβολιασμό ανθρώπων ενάντια σε τεχνικές χειραγώγησης που χρησιμοποιούνται συνήθως στην παραπληροφόρηση: η γλώσσα για συναισθηματική χειραγώγηση, η ασυνέπεια, οι ψευδείς διχογνωμίες, ο αποδιοπομπαίος τράγος και οι επιθέσεις ad hominem. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι αυτά τα βίντεο βελτιώνουν την αναγνώριση τεχνικών χειραγώγησης, ενισχύουν την εμπιστοσύνη στον εντοπισμό αυτών των τεχνικών και αυξάνουν την ικανότητα των ανθρώπων να διακρίνουν το αξιόπιστο από το αναξιόπιστο περιεχόμενο και κατ’ επέκταση να βελτιώσουν την ποιότητα των κοινών αποφάσεων.

Τα αποτελέσματα είναι ισχυρά για όλο το πολιτικό φάσμα και σε μεγάλη ποικιλία συμμεταβλητών. Επίσης, αποδεικνύεται ότι οι εκστρατείες ψυχολογικού εμβολιασμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι αποτελεσματικές για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας στην παραπληροφόρηση σε κλίμακα.

Ωστόσο, οι ερευνητές τονίζουν ότι δεν γνωρίζουν για πόσο καιρό διατηρείται το αποτέλεσμα του εμβολιασμού και δεν γνωρίζουν εάν η παρακολούθηση ενός από τα βίντεο βελτιώνει επίσης την ικανότητα αναγνώρισης παραπληροφόρησης άλλων τύπων εκτός από αυτούς που αναφέρονται στο βίντεο.

Μπορείτε να δείτε τα πέντε βίντεο και να διαβάσετε τη μελέτη στο Science.

Τεύχος 119